Fake news. Je bent je er vast van bewust dat er steeds meer nepnieuws gepubliceerd wordt op internet. Vooral inofficiële nieuwsbronnen op social media (Facebook, Twitter, Youtube) zijn compleet drempelvrij en eenvoudig voor eenieder te gebruiken die een mening wil geven. Het feit dat je een tekst leest op een internetbron betekent niet dat het waar is; het betekent alleen dat iemand het heeft opgeschreven. Maar klopt het wel? Dit is zeker van belang als het geen officiële nieuwsbron betreft, uit een vrije, democratische omgeving, die feiten controleert voorafgaande publicatie.

Het is dus van groot belang te doorgronden of je met iemand te maken hebt die maar wat roept, of zelfs namens een belang of vijandige staat probeert te beïnvloeden. Het is bijvoorbeeld bekend dat onder andere Rusland en China criminelen, trollenfabrieken en botnets inzetten om verlies aan vertrouwen, angst en ontwrichting te veroorzaken in onze samenleving. Hoe worden we hier weerbaar tegen en hoe kun je nepnieuws herkennen? Wij geven je 5 tips.

Wat is nepnieuws?

Nepnieuws, ook wel fake news genoemd, is misleidende informatie verhuld in een nieuwsbericht. Berichten (buitenom de officiële nieuwsbronnen) lijken vaak echt, zeker als je het bericht van iemand doorgestuurd krijgt die je kent en vertrouwt. Het kan lastig kan zijn om te achterhalen of de informatie, foto, video waar of niet waar is. Vooral nu we veel gebruik maken van social media zie je op het internet steeds meer fake nieuws verschijnen: ieder kan roepen en schrijven wat hij wil. Zo zie je het regelmatig op je Facebook-tijdlijn, maar wordt de desinformatie ook steeds vaker in advertenties geplaatst.

Advertenties via Facebook worden op maat op je persoon, profiel en voorkeuren verspreid, ten behoeve van beïnvloeding. We kennen de voorbeelden van de advertentiecampagnes van actiegroepen en politieke partijen, bij een recente presidentsverkiezing in de USA (Trump) en bij het grote referendum in het VK (Brexit, Cambridge Analytica ’s samenwerking met – en beïnvloeding – via advertenties op Facebook).

Waarom wordt nepnieuws verspreid?

De grootste reden voor het verspreiden van nepnieuws is geld. Iedere keer dat iemand op zo’n artikel klikt, ontvangt de maker namelijk geld. Kortom: hoe vaker iemand klikt, hoe meer geld er in het laatje komt. Vaak wordt daarom aan een fake news-bericht een pakkende of sensationele kop toegevoegd. De lezer voelt zich hierdoor aangetrokken tot het artikel, waardoor hij of zij sneller klikt.

Een andere reden om nepnieuws te verspreiden is om de publieke opinie te beïnvloeden. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een beweging die een bepaalde boodschap wilt verspreiden tijdens de verkiezingen. Door fake news in te zetten, probeert de maker de lezer op een andere gedachten te brengen.

Via internet wordt iedere advertentie en verder-lezen-suggestie op social media op maat voor jou persoonlijk ingericht en gestuurd. Bepaalde informatie zie je bij herhaling juist veel, terwijl je andere informatie geheel niet ziet. Dit leidt tot beïnvloeding; de dark side van internet.

5 tips om nepnieuws te herkennen

Natuurlijk kan nepnieuws vervelend en soms zelfs gevaarlijk zijn. Je wilt natuurlijk niet geloven in een nieuwsartikel, waarvan de informatie uiteindelijk niet blijkt te kloppen. Belangrijk om te weten is dus: hoe herken je nepnieuws? Hieronder 5 tips.

Tip 1: controleer waar het nieuwsbericht vandaan komt

De eerste stap om nepnieuws te herkennen, is te checken waar het nieuwsbericht vandaan komt. Zie je het artikel op je Facebook-tijdlijn voorbijkomen? Of tijdens het scrollen op Instagram? Social media is voor makers de ideale plek om fake news te verspreiden. Voor een paar euro kan ieder advertenties maken! Kijk daarom eerst altijd kritisch naar de plek waar het bericht geplaatst is.

Tip 2: bekijk de afzender

De volgende stap in het herkennen van nepnieuws is te kijken naar de afzender. Wie plaatst het bericht eigenlijk? Sommige makers zijn er heel goed in om te doen alsof ze een overheidsinstelling of nieuwssite zijn. Weet je het dus niet zeker? Zoek het account dan online op. Bij de grote nieuwswebsites zie je op Facebook vaak een “blauw vinkje” staan. Dit betekent dat ze gecontroleerd en geverifieerd zijn vanuit Facebook, dus betrouwbaar zijn.

Tip 3: check de bron

Voordat je ietswat je leest ook gelooft, is het goed om ook de bron onder de loep te nemen. Waar is de informatie vandaan gehaald? In nepnieuwsberichten wordt vaak gebruikt gemaakt van fictieve bronnen. Herken je de bron niet? Google deze dan. Je zal er dan vanzelf achter komen of de bron echt bestaat of niet.

Tip 4: controleer het bericht bij andere media

Nieuws wordt snel overgenomen. Staat er een bericht op Nu.nl, dan verschijnt het regelmatig ook een enkele minuten later op RTL Nieuws of NOS. En vice versa! Mocht je niet zeker weten of het artikel echt of nepnieuws bevat, bezoek dan andere nieuwswebsites. Kijk bij voorkeur op de officiële nieuwssites; die controleren nieuws voordat ze publiceren. En zij zijn aanspreekbaar en controleerbaar op wat ze publiceren, dus zullen tot de orde geroepen kunnen worden. Door de verschillende websites met elkaar te vergelijken, kun je erachter komen of iets fake news is.

Tip 5: kijk goed naar de foto’s en video’s

Ook via een foto of video kun je zien of een nieuwsbericht echt is. Fake news-berichten krijgen vaak een willekeurige foto, of oude foto. Ook kan het zo zijn dat het geluid of de chronologische volgorde van een video wordt gemanipuleerd. Kijk hier dus goed naar en wees kritisch. Alleen zo kan je voorkomen dat je in de desinformatie gelooft.